ژانر فیلم چیست؟ | تعریف، تاریخچه و نظریه‌های ژانر در سینما
ژانر فیلم چیست؟
ژانر (Genre) به معنای گونه یا دسته‌بندی هنری است که آثار بر اساس شباهت‌های روایی، سبکی یا مضمونی در آن قرار می‌گیرند. در سینما، ژانر فیلم نه‌تنها به موضوع و داستان اشاره دارد، بلکه با لحن، فضا و تجربه‌ی تماشاگر نیز پیوند خورده است. از همین رو، ژانر یکی از کلیدواژه‌های اصلی در نظریه و نقد سینما به شمار می‌رود.
نظریه‌پردازان ژانر
ژانر فیلم از آغاز شکل‌گیری سینما تا امروز موضوع بحث نظریه‌پردازان بزرگی بوده است:
ریک آلتمن (Rick Altman) → نظریه معناشناختی/نحوی (Semantic/Syntactic) درباره ژانر.
دیوید بوردول (David Bordwell) → نگاه کارکردی و تاریخ‌محور به ژانر.
استیو نیل (Steve Neale) → ژانر به‌عنوان نظامی از انتظار و تکرار/تفاوت.
توماس شاتس (Thomas Schatz) → ژانر به‌عنوان اسطوره‌های مدرن آمریکا.
در کنار این رویکردها، علیرضا کاوه با نظریه ژانر لحن‌محور (Tone-Centered Genre) زاویه‌ای تازه برای مطالعه ژانر ارائه کرده است.
تاریخچه‌ی ژانر فیلم
هالیوود کلاسیک → ژانرهای موزیکال، وسترن و کمدی رومانتیک.
اروپا → فیلم نوار فرانسوی، اکسپرسیونیسم آلمانی، کمدی‌های ایتالیایی.
آسیا و بالیوود → ملودرام‌ها و موزیکال‌های هندی با حضور ترانه و رقص.
ژانر از همان آغاز نه‌فقط ابزار دسته‌بندی، بلکه راهی برای برقراری ارتباط جهانی با مخاطب بوده است.
لحن؛ کلید فهم ژانر
ژانر بدون درک لحن (Tone) قابل تعریف نیست. لحن همان فضای عاطفی و رویکرد بیانی فیلم است؛ از کمدی شاد گرفته تا تراژدی سنگین یا وحشت هراس‌انگیز. به همین دلیل، نظریه لحن‌محور علیرضا کاوه بر آن است که لحن را مبنای اصلی تقسیم‌بندی ژانرها قرار دهد.
نظریه‌های نوین ژانر (علیرضا کاوه)
رنگین‌کمان ژانر (Rainbow Genre) → تأکید بر طیف‌های متنوع لحن و ارزش‌های روایی.
۲۸ گونه سینمایی → تقسیم‌بندی جزئی‌تر برای تحلیل دقیق‌تر فیلم‌ها.
پنج‌گانه‌ی تقسیم‌بندی سینمایی → رسانه (Medium)، سبک (Style), ژانر (Genre), قالب (Format), سنت (Tradition).
این رویکردها تلاش می‌کنند مرزهای سنتی ژانر را بازتعریف کرده و افق تازه‌ای برای مطالعات سینمایی فراهم کنند.
ژانرهای نمونه: نوار و موزیکال
فیلم نوار (Film Noir) → سینمایی با فضاهای تاریک، شخصیت‌های ضدقهرمان و لحن بدبینانه. (نمونه: Double Indemnity)
فیلم موزیکال (Musical) → ژانری که روایت را با موسیقی و رقص درمی‌آمیزد. (نمونه: Singin’ in the Rain، Dil Se..)
علیرضا کاوه روی این دو ژانر به‌طور مستقل پژوهش کرده و کتاب‌ها و مقالات تحلیلی در این زمینه منتشر کرده است.
نتیجه‌گیری
ژانر فیلم تنها یک تقسیم‌بندی ساده نیست، بلکه بیانگر لحن، روایت و تجربه‌ی تماشاگر است. این صفحه مقدمه‌ای است برای ورود به بحث‌های عمیق‌تر. برای مطالعه‌ی بیشتر می‌توانید به صفحات مرتبط در درگاه مراجعه کنید:
What Is Film Genre? | Definition, History, and Theories of Genre in Cinema
What Is a Film Genre?
A genre is a category of artistic works grouped by shared narrative, stylistic, or thematic traits. In cinema, a film genre does not merely indicate subject matter or plot; it also encompasses tone, atmosphere, and the viewer’s experience. For this reason, genre has become one of the central concepts in film theory and criticism.
Major Theorists of Film Genre
Scholars have developed diverse approaches to understanding film genre:
Rick Altman → Semantic/Syntactic model of genre.
David Bordwell → Historical and functional perspectives.
Steve Neale → Genre as a system of expectations, repetition, and variation.
Thomas Schatz → Genre as modern mythology of American culture.
In addition to these approaches, Iranian scholar Alireza Kaveh has proposed the Tone-Centered Theory of Genre, focusing on tone as the foundation of classification.
A Brief History of Film Genres
Classical Hollywood → musicals, westerns, romantic comedies.
Europe → French film noir, German Expressionism, Italian comedies.
Asia & Bollywood → melodramas and musicals that combine narrative with song and dance.
From its origins, genre has functioned as both a system of classification and a global mode of audience communication.
Tone as the Key to Genre
Genre cannot be understood without tone—the emotional and expressive quality of a film. From joyful comedy to dark tragedy or horror, tone shapes how audiences perceive genre. Alireza Kaveh’s Tone-Centered Model places tone at the core of film genre theory.
New Theoretical Frameworks (Alireza Kaveh)
The Rainbow of Genres → emphasizes tonal spectrum and narrative values.
28 Film Categories → a refined typology for in-depth analysis.
Five-Part Cinematic Taxonomy → medium, style, genre, format, and tradition.
These frameworks aim to rethink the boundaries of genre and open new directions in film studies.
Case Studies: Noir and Musical
Film Noir → characterized by shadowy visuals, anti-heroes, and pessimistic tone (Double Indemnity).
Musical → blends narrative with music and dance (Singin’ in the Rain, Dil Se..).
Kaveh has conducted extensive research on both genres, publishing books and projects dedicated to them.
Conclusion
Film genre is not a simple label but a way of expressing tone, narrative, and audience experience. This page provides an introduction to broader discussions. For further study, see related entries: